Warcaby: historia gry planszowej

Warcaby w starożytności

Szukając korzeni gry planszowej jaką są warcaby trzeba byłoby cofnąć się w czasie przynajmniej do starożytnego Egiptu. To w grze Senet znawcy gier planszowych widzą poprzedniczkę warcabów. Kolejną starożytną rozrywką kojarzoną z warcabami jest rzymska gra Latrunculi.

Warcaby współcześnie

Pierwsze bardziej szczegółowe i też bardziej współczesne wzmianki o warcabach wywodzą się z terenów XVI-wiecznej Hiszpanii - o grze w Warcaby pisał w połowie XVI wieku Antonio de Torquemada, a pod koniec tego samego stulecia traktat im poświęcił wywodzący się z Andaluzji Pedro Ruiz Montero.

Można przypuszczać jednak, że to Arabowie przyczynili się do rozpowszechnienia gry w warcaby - znanej w świecie arabskim jako “El Quirkat” (“Alquerque”), a przez Arabów subsaharyjskich nazywanej “damma”.

Pochodzenie nazwy gry

Co ciekawe dzisiaj w wielu krajach nazwa warcaby wywodzi się od arabskiego słowa “damma” np. hiszpańskie i portugalskie “Damas”, francuskie “Dames” czy czeska “Dáma”. W języku polskim źródłosłowem jest jednak niemieckie słowo “Wurfzabel”, co oznacza dokładnie grę planszową z użyciem kostek - czyli grę losową.

Skąd takie nieporozumienie? Przecież nawet początkujący gracz wie, że wygrana w warcaby nie jest kwestią losową, ale zależy od umiejętności intelektualnych. W średniowiecznej Polsce mówiło się o warcabach, ale wtedy pod tą nazwą kryła się zupełnie inna gra - backgammon, którą potem nazwano tryktrakiem. Właściwe warcaby dotarły na ziemie polskie z Francji pod koniec XVI wieku jako “jeu de dame”, a ponieważ użyto do niej tych samych pionków co w średniowiecznych warcabach, to gra zyskała taką samą nazwę.

Jak powstały odmiany gry w warcaby?

W pierwszej połowie XVIII w. we Francji pojawiła się nowa odmiana gry - warcaby stupolowe. Według legendy jej twórcą był Franciszek Żubr, polski oficer u boku Marii Leszczyńskiej (córki króla Polski Stanisława Leszczyńskiego), która poślubiła francuskiego króla Ludwika XV. Warcaby stupolowe szybko stały się bardzo popularnym wariantem i do dziś są uznawane za dyscyplinę sportową.

Najbardziej popularnymi odmianami warcabów są:

• warcaby stupolowe, nazywane też warcabami międzynarodowymi lub warcabami polskimi - rozgrywane na planszy o wymiarach 10x10, jest to odmiana turniejowa, w której bardzo często triumfują Rosjanie, a w zachodniej Europie wyróżnia się liga holenderska skupiająca doskonałych zawodników. Również w krajach Afryki warcaby stupolowe są bardzo popularne;
• warcaby klasyczne, nazywane też brazylijskimi - rozgrywane na planszy o wymiarach 8x8. Także w warcabach klasycznych rozgrywane są mistrzostwa świata. Aby uniknąć powtarzających się remisów na planszy 64-polowej losuje się pierwsze ruchy (zgodnie z ułożoną tabelą).

Pierwsze mistrzostwa świata w warcaby stupolowe odbyły się w 1885 r. w Paryżu, a zwycięzcą został Francuz Anatole Dussaut. Blisko 100 lat później, bo dopiero w 1973 r. odbyły się pierwsze mistrzostwa świata kobiet, a tytuł mistrzyni zdobyła Elena Michałowskaja.

Obecnie istnieje już program komputerowy Chinook, który nigdy nie przegra partii w angielskiej odmianie warcabów (checkers). Jonathan Schaeffer, czyli twórca Chinooka udowodnił, że jeżeli żaden z graczy nie popełni błędu, to rezultatem rozgrywki zawsze będzie remis. Oznacza to też, że pokonanie algorytmu nie jest możliwe. Nadal jednak nie powstał program komputerowy, który rozwiązałby warcaby klasyczne czy międzynarodowe, a tym bardziej szachy.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o różnych odmianach warcabów, zajrzyj tutaj.

Warcaby - rozrywka dla początkujących i zaawansowanych, zabawa dla dzieci i rodziców

Nie jest tajemnicą, że wśród sławnych ludzi znaleźć można niejednego fana gry w warcaby. Swój czas wolny i spotkania towarzyskie na grę w warcaby poświęcali Fryderyk Chopin, Napoleon Bonaparte, Karol Darwin, Lew Tołstoj czy Jan Jakub Rousseau.

Mimo upływu czasu warcaby wciąż pozostają bardzo popularną rozrywką. Wpływ na to mają z jednej strony proste i przejrzyste zasady gry - już przedszkolaki potrafią dobrze radzić sobie na 64-polowej planszy. Warcaby to także świetna gra rodzinna, idealna na długie jesienne wieczory albo spokojne niedzielne popołudnia. I chociaż reguły gry nie są skomplikowane, to rozgrywki często przybierają niespodziewany obrót. Nawet zaawansowani gracze, którzy rozegrali już niejedną partię bywają zaskoczeni. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że warcaby są nie tylko świetną rozrywką dla osób właściwie w każdym wieku, ale rozwijają także inteligencję, spostrzegawczość, uczą logicznego myślenia i przewidywania na kilka ruchów do przodu, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. A w świecie smartfonów i tabletów można zagrać w warcaby właściwie w każdej wolnej chwili - w przerwie pomiędzy wykładami, w autobusie, tramwaju, pociągu czy w kolejce na poczcie.